Бистра Михајлова, WECF

Новинарите за човекови права (JHR) ја организираа тркалезната маса „Водата како јавно добро“ на 1-ви декември заедно со партнерите. Активноста е дел од проектот „Планирање за безбедност на вода и санитација (WSSP) во балканскиот регион: Романија, Албанија, Северна Македонија и Србија“, финансиран од Федералното Министерство за животна средина, зачувување на природата, нуклеарна безбедност и заштита на потрошувачите (BMU). ). Целта на Тркалезната маса беше да се подигне свеста за меѓусебните врски помеѓу релевантните северномакедонски институции и локалните функционери кои се занимаваат со тековното управување со вода за пиење и санитарните објекти/услуги и да развие стратешко партнерство на актери за справување со предизвиците за животната средина, водите и санитарните услови. во земјата и балканскиот регион.

На крајот од Тркалезната маса, заеднички беа договорени следните препораки:

  • Посилна соработка меѓу државните и локалните власти одговорни за обезбедување на безбедна вода за пиење и санитарни услуги
  • Пристапот до информации, институционалната транспарентност и споделувањето информации се од суштински јавен интерес
  • Поради кризата со Ковид 19, потребна е континуирана обука за одржување на добра санитација и хигиена

Сите презентери на Тркалезната маса дадоа неколку значајни придонеси во дискусијата. Во вистински стил на тркалезна маса, погледнете ги следните изјави на учесниците:

По зборовите за добредојде, Филип Спировски (директор на JHR)  ги сподели нашите заеднички активности за тестирање на нитрати во различни извори на вода што ќе резултира со карта што го прикажува загадувањето со нитрати во проектните региони.

Наташа Доковска (JHR) објасни како ја започнала работата со третирање на безбедност на водата и ги посочи тековните активности за менструалното здравје, презентирајќи ги резултатите од истражувањето за менструалната сиромаштија и укажа на релевантната работа што треба да се направи за да се подобри пристапот до безбедни јавни тоалети , особено за жени и девојчиња. Особено, граѓаните погодени од сиромаштија и кои припаѓаат на маргинализираните групи страдаат од високите цени на водата и, следствено, од намалениот пристап до соодветно снабдување со вода. Затоа е неопходно водоснабдувањето да се направи социјално правично.

Бистра Михајлова (WECF) ги претстави проектните активности на WSSP и по кратка дискусија презентираше неколку добри примери за пренасочување на урината во суви тоалети, филтри за сива вода и изградени мочуришта за децентрализиран третман на отпадни води во руралните области. Таа, исто така, истакна дека има многу малку инвестиции во зачувување на водата ширум светот – што беше важно прашање и на COP 26 во Глазгов.

 

Нашиот српски партнер во проектот WSSP, Александра Младеновиќ (Амбасадори на животната средина за одржлив развој, EASD), сподели активности што организацијата ги спроведува за одржливо производство и потрошувачка, природа и биолошката разновидност, како и отпадот и хемикалиите покрај нашите активности на ПБВС.

Еден од нашите албански партнери на проектот ПБВС кој присуствуваше на настанот онлајн, Бујана Џиндоли (Милиеуконтакт, МА ), извести за обуките за ПБВС во албанските училишта за наставници и ученици.

Според Каја Шукова, државен секретар во Министерството за животна средина и просторно планирање  (МЖСПП), особено прашањето за менструалното здравје треба да биде  во центарот на социјалното внимание и да не е повеќе табу. Дополнително, силно препорача поголема соработка помеѓу општинските власти одговорни за обезбедување на соодветна вода за пиење и санитарни услови.

Лекарите Кансун Буковец и Александра Петрова од Институтот за јавно здравје (ИЈЗ), коментираа неколку точки. „Ситуацијата на Преспанското Езеро е критична“, нагласи Чансун Буковец. Понатаму, „подобрувањето на пристапот до јавните тоалети е од јавен интерес, а државата не треба да се грижи премногу за потребната инвестиција, бидејќи 1% инвестирано во санитарни услови е еквивалентно на 5% од буџетот заштеден со избегнување на третман на отпадни води“. Александра Петрова спомена дека едукацијата за вода и санитација е од големо значење. Посебно за најмладите се препорачува да има стручно лице во секое училиште и градинка. Ќе бидат потребни инвестиции во безбедни и достапни тоалети во училиштата и јавните места низ целата земја.

Тони Димески, водостопански инспектор, претставник на Државниот инспекторат за животна средина, истакна дека и покрај ограничените овластувања на институцијата во управувањето со водите, разликата меѓу државата и општините и малиот број инспектори се проблем. Некои општини немаат употребливи дозволи за водоводни системи и сè уште снабдуваат вода.

Директорката на Агенцијата за заштита на правото за слободен пристап до информациите од јавен карактер, Пламенка Бојчева, рече дека пристапот до информации, транспарентноста на институциите и споделувањето информации се од суштински јавен интерес. Граѓаните треба да бидат свесни за заштита на животната средина. Посебно, со едукација на младите, долгорочно можеме да влијаеме на општествената свест.

Шамил Реџепи од Регулаторната комисија за нергија и водни услуги, , сподели дека искуството собрано во Регулаторната комисија го тера да ги поддржува сите активности кои се однесуваат на правилен пристап до вода и  одржливи санитарни јазли. Даден е пример од Белгија каде 5% од сметките за вода одат за маргинализирани групи и им е обезбеден пристапот до вода – ваквите примери покажуваат дека со заеднички напори може да се спроведат многу иницијативи и на Западен Балкан.

Ромео Ивановски од Здружението на даватели на јавни комунални услуги (АДКОМ) посочува дека главен проблем во јавната санитација е отпадот од менструалните производи. Затоа треба да има поголема едукација за правилно ракување со производите. Во однос на социјалното водоснабдување, тој наведе пример за општина Куманово, каде од општинскиот буџет се издвојуваат средства за ранливите популации, бидејќи, како што рече, регулаторната власт не е надлежна за субвенционирање на ранливите популации. Според него, водата и воздухот се најважните извори на живот, па наместо многуте поделени обврски и институционален товар треба да се воведе Министерство за живот.

Присутните договорија континуирани средби за успешно остварување на дискутираните и договорени активности и акции за подобрување на водоводните и санитарните јазли во државата.