Од бездомник до туристички водич: Животната приказна на Мартин на улиците на Виена

Виена, град познат по своите империјални палати, музеи од светска класа и шармантни кафулиња, често крие една друга реалност – онаа што не се гледа на разгледниците. Под сјајот на австриската престолнина, илјадници луѓе живеат без дом, незабележани од минувачите што секојдневно ги поминуваат улиците.

Како дел од проектот Empowering Future, пет претставници од Новинари за човекови права (JHR) отпатуваа во Виена на студиска посета, со цел да разменат добри практики со партнерската организација ECPAT Австрија. Нашиот фокус беше социјалното вклучување и начините на кои организациите им помагаат на маргинализираните заедници. Во овој контекст, ја слушнавме приказната на Мартин – човек кој некогаш живеел на улиците на Виена, но денес работи како туристички водич, нудејќи една поинаква перспектива за градот.

Турата со Мартин не беше обична прошетка низ туристичките знаменитости на Виена. Тоа беше емотивно и лично патување низ местата кои некогаш биле неговиот засолниште, неговата битка и, на крајот, неговиот спас.

„Луѓето минуваат покрај тебе како да не постоиш“

Во моментот кога го запознавме Мартин, неговата харизма и енергија беа очигледни. Облечен во црна маица со натпис Wiener Nimmerland (Виенска Недојдија), ни се насмевна и ни го покажа своето досие со белешки. Покрај него стоеше електричен тротинет – неговиот главен превоз низ градот. Но, пред неколку години, неговата реалност беше сосема поинаква.

„Бев невидлив,“ ни раскажа со тивок, но силен глас. „Луѓето поминуваа покрај мене како да не постојам. Се обидував да ги погледнам в очи, но повеќето го вртеа погледот настрана.“

Мартин станал бездомник по серија лични и финансиски проблеми. Во град како Виена, каде што многумина веруваат дека социјалниот систем е силен, бездомништвото се гледа како нешто што „не би требало да се случува“. Но, според неговото искуство, излезот од бездомништвото не е така едноставен.

Со години преживувал на улица, спиејќи во пренатрупани прифатилишта или, кога немал среќа да најде кревет, минувајќи ги ноќите во подземната железница за да се стопли.

„Зимата е најтешка,“ ни рече. „Не е само студот – тоа е осаменоста. Престануваш да се чувствуваш како човек. А кога ќе престанеш да се чувствуваш како човек, лесно можеш целосно да се изгубиш.“

И покрај мрачните моменти, имало искри на надеж. Тој ни раскажа за непознат човек кој му дал сендвич без да побара ништо за возврат, за случаен минувач кој оставил кафе покрај него додека спиел. „Тие мали гестови на добрина – тие остануваат со тебе,“ рече тој. „Тие те потсетуваат дека сè уште си човек.“

Нов почеток: Како станал туристички водич

Пресвртниот момент за Мартин дошол кога дознал за Wiener Nimmerland – социјална иницијатива што нуди алтернативни тури низ градот, водени од луѓе кои некогаш биле бездомници.

„Никогаш не мислев дека ќе бидам туристички водич,“ рече со насмевка. „Но потоа сфатив – јас ги познавам овие улици подобро од било кој друг.“

Преку програмата, добил обука за раскажување приказни, јавно говорење и истражување на историјата на Виена. Но, неговите тури не се обични – тие нудат искуство што го менува начинот на кој гледаме на градот.

Додека се движевме со него низ Виена, тој ни ги покажа подземните станици во кои некогаш спиел, јавните простори каде што луѓето во криза бараат засолниште, центрите што нудат топли оброци и поддршка.

„Повеќето луѓе доаѓаат во Виена и гледаат само убавина,“ рече тој, посочувајќи кон улицата полна со луксузни продавници. „Но, за мене, Виена беше нешто друго. Беше борба за топло место, за безбедно засолниште, за оброк.“

Во еден момент, застана пред клупа во метро-станица. „Тука спиев многу ноќи,“ рече тивко. „Седев и гледав како луѓето минуваат, прашувајќи се како тие имале толку среќа – а јас не.“

Од преживување до живот со достоинство

Денес, Мартин повеќе не преживува – тој живее. Како туристички водич, заработува стабилен приход, запознава луѓе од целиот свет и, што е најважно, ја менува перцепцијата за бездомништвото.

„Луѓето мислат дека ако си бездомник, значи дека си мрзелив или дека си направил погрешни избори,“ рече. „Но вистината е дека секој може да заврши на улица. Доволно е неколку лоши околности, и животот ти се превртува наопаку.“

Но исто така, секој заслужува шанса да се врати.

Кога го прашавме што би сакал луѓето да запомнат од неговата приказна, тој размисли, а потоа рече:

„Надеж. Сакам луѓето да знаат дека секогаш има излез. Не е лесно, потребна ти е помош. Но никој не е изгубен засекогаш.“

Кога нашата прошетка заврши, Мартин ни се заблагодари. Неговата приказна беше доказ дека, иако бездомништвото може да му се случи на секого, исто така, секој може да пронајде пат назад.

Во град познат по својата култура, историја и елеганција, Мартин ни подари нешто уште повредно – приказна за издржливост, за човечката способност да се обнови дури и по најтешките падови.