Споделување на знаење, управување со контроверзии во училиштата во Грција, Северна Македонија и Бугарија (SKHC)

1.03.2021 – 15.11.2021

Вовед

Проектот „ Споделување на знаење, управување со контроверзии во училиштата во Грција, Северна Македонија и Бугарија (SKHC)” е дел од серијата мултилатерални проекти кои се спроведуваат во рамките на 6-тиот круг од Заедничката програма на СЕ/ЕУ „Демократска и инклузивна училишна култура во функција“ (ДИСКО). Главната цел на проектот SKHC е да одговори на потребата за управување со контроверзни или конфликтни прашања што се појавуваат во трите гранични земји. Конкретно, проектот се стреми да изгради мирна и инклузивна училишна средина преку заеднички развој и употреба на соодветни образовни практики и алатки во училишните заедници во трите земји. За да го постигнат ова, трите земји-партнери ја користат алатката за обука за справување со контроверзии на ЕУ/СЕ „Управување со контроверзии. Развој на стратегија за справување со контроверзии и предавање на контроверзни прашања во училиштата“.

Цели

Поттикнување на дискусија и размена на најдобри практики во образованието за демократско граѓанство образование за човекови права

Свесност и промоција за важноста на образованието за демократија и образование за човекови права во секој аспект од општеството.

Унапредување на соработката помеѓу националните, регионалните, локалните власти и граѓанските организации.

Придонес за промоција и континуиран развој на образованието за граѓанство и човекови права во Европа.

Активности

Превод и споделување на водичот за обука „Управување со контроверзии“.
Програма за обука во траење од 8 часа, базирана на едукативниот водич „Управување со контроверзи“
Дваесет и четири 8-часовни онлајн работилници за обука во различни географски области на трите земји партнери
Изработка на едукативен материјал за справување со контроверзии на четири јазици (англиски, грчки, македонски, бугарски)
Развој на три електронски алатки (по една за секоја земја партнер), кои вклучуваат информации за информации за управување со конфликти, како и педагошки материјал за едукација за човекови права

Партнери

АНТИГОНЕ – Информативен и документациски центар за расизам, екологија, мир и ненасилство

Новинари за човекови права

АМАЛИПЕ Центар за меѓуетнички дијалог и толеранцијаНовинари за човекови права

Општи информации за проектот SKHC

За што станува збор…

Проектот „Споделување на знаење, справување со контроверзии“ (SKHC) што се одржува во училиштата во Грција, Северна Македонија и Бугарија е дел од Мултилатералните проекти за соработка од 6-тиот циклус на Заедничката програма на СЕ/ЕУ „Демократска и инклузивна училишна култура во работа“ (ДИСКО).

Главната цел на проектот SKHC е да управува со контроверзни или конфликтни прашања во училишните заедници во трите земји партнери.

Така, трите земји (Грција, Северна Македонија, Бугарија) се обидуваат да изградат мирна и инклузивна училишна средина, составувајќи нов едукативен материјал за високото основно и средно образование. Целта е да се едуцира локалната образовна заедница за прашања за демократско граѓанство и човекови права.

Во овој процес тие ја користат алатката за обука за справување со контроверзии на ЕУ/СЕ „Управување со контроверзии. Развој на стратегија за справување со контроверзии и предавање на контроверзни прашања во училиштата“.

Преку проектот секој член на училишната заедница е поканет активно да учествува во целокупниот образовен процес.

Поточно, проектот ќе влијае на образовните политики и практики преку:

Запознавање на образовната заедница со методологијата и практиките на неформалното образование.
Мобилизирање на официјалните образовни институции под министерствата за образование на земјите-партнери за промовирање на училишна култура ориентирана кон демократија и човекови права.
Зајакнување на училиштата во усвојување на модел на работа заснован на заедницата, вклучувајќи ги сите негови членови, што значи училишни наставници, директори, ученици, како и ненаставен училишен персонал и родители, образовни службеници, граѓански организации поврзани со образованието итн.
Одржливост на проектот преку поврзани образовни програми и активности што ги водат наставници од училиштата со поддршка на партнерските невладини организации.
Сензибилизација на широката заедница за важноста на демократското образование.

Времетраење
Проектот започна во март, а ќе биде завршен во ноември 2021 година.

Програмата ДИСКО
Заедничката програма на СЕ/ЕУ „Демократска и инклузивна училишна култура во работа“ (ДИСКО) финансира партнерства на најмалку три земји од Европската културна конвенција за да соработуваат на проекти од заеднички интерес во областа на образованието за демократско граѓанство и образованието за човекови права. Најмалку една од земјите-членки на Конвенцијата мора да биде членка на Европската унија.

Главната цел на спроведените проекти е да ги информираат земјите-учеснички за тековните образовни практики во областа на демократското граѓанство и човековите права, како и да ги мобилизираат за спроведување слични практики.

Покрај тоа, целите на Програмата се следните:

Поттикнување на дискусија и размена на најдобри практики во образованието за демократско граѓанство и образование за човекови права
Свесност и промоција за важноста на образованието за граѓанство и образование за човекови права во секој аспект од општеството.
Унапредување на соработката помеѓу националните, регионалните, локалните власти и граѓанските организации.
Придонес за промоција и континуиран развој на образованието за граѓанство и човекови права во Европа.

Партнерства

АНТИГОНЕ – Информативен и документациски центар за расизам, екологија, мир и ненасилство (лидер)

АНТИГОНЕ е независна, социјална, непрофитна организација со седиште во Солун, Грција. Од своето основање во 1993 година, организацијата е активна во борбата против расизмот и дискриминацијата и промовира социјална екологија, мир и ненасилно решавање конфликти.

Главната цел на АНТИГОНЕ е да придонесе за развој на демократско, отворено општество, способно да обезбеди дека секој има пристап до добри животни стандарди и квалитет на живот..

Целите на организацијата се следните:

Обезбедување еднакви можности и еднаков третман за сите луѓе без никаква дискриминација во однос на полот, расата, потеклото, социјалното, економското и образовното ниво, попреченоста, возраста, религијата, сексуалната ориентација итн.
Информирање и подигнување на свеста за прашања поврзани со човековите права, социјалната екологија и ненасилство, како и акции против расизмот, ксенофобијата и секој вид негативна дискриминација.
Унапредување на институционалната, политичката и социјалната рамка кон интеграција и еднакво учество на сите.
Активно учество на луѓе, колективи и социјални групи во активности за унапредување на солидарноста и почитување на различностите.

Во извршувањето на овие цели, АНТИГОНЕ дизајнира, развива и спроведува различни национални и меѓународни проекти и организира широк спектар на волонтерски активности. Организацијата соработува со организации и актери кои делат заедничка визија, филозофија и цели на локално, национално и меѓународно ниво. Со одлучно учество на многу членови на одборот и персоналот, волонтери и поддржувачи АНТИГОНЕ длабоко разви активности инспирирани од колективната и холистичка визија за луѓето, општеството и светот.

Индикативно, АНТИГОНЕ спроведува проекти за стручно оспособување на мигранти и бегалци, програми за градење капацитети за млади Роми, програми за професионално и социјално зајакнување на уметниците со попреченост, психосоцијална поддршка на жени во затвор, меѓу другото. Во соработка со училишните заедници ширум Грција, организацијата спроведува различни искуствени едукативни програми за наставници, ученици и родители/законски старатели. Освен тоа, води различни неформални образовни иницијативи кои се одвиваат не само во училиштата туку и во други рамки како што се европски младински размени, обуки на волонтери итн. Осмислува и спроведува партиципативни, интерактивни програми за образование за возрасни во областите на социјална екологија, де-раст, социјално претприемништво итн. АНТИГОНЕ учествува во локални и меѓународни мрежи каде заеднички организира и учествува на конференции, фестивали и други настани. АНТИГОНЕ организира „Тркалезна маса против дискриминација“ што се одржува секоја година во Атина, нудејќи информации за социјална интеграција, човекови права, говор на омраза и расизам. Организацијата има свои „АНТИГОНЕ изданија“, како и обемна електронска библиотека, која редовно се ажурира. Во Грција, АНТИГОНЕ е официјалната фокална точка на Агенцијата за фундаментални права на Европската унија (FRA).

Новинари за човекови права – НЧП (партнер)

НЧП е невладина, непартиска и непрофитна организација со седиште во Скопје, Северна Македонија. Формирана е во 1996 година како неформална група и регистрирана во 1999 година, и активно работи на постигнување поголема транспарентност и објективност во известувањето, ги промовира правата на децата и родовата еднаквост, разбирање на правата на жените како човекови права, има за цел елиминирање на дискриминацијата врз жените во општеството и во нивните семејства, и настојува да го одржи правото на чиста животна средина.

Се стреми да ги обедини граѓаните на Северна Македонија чија цел е споделување информации, негување дијалог, притоа почитувајќи ги традиционалните и моралните вредности во земјата, без разлика на вера, јазик, пол.

НЧП е активна во 8 сектори: Медиуми; Одржлив развој и животна средина; Родова еднаквост; Социјално претприемништво; Здравје; Млади и вработување; Права на децата; Туризам.

Мисијата на НЧП е јавноста да ги запознае и да ги почитува човековите права.
Замислува силно граѓанско општество кое негува партиципативно почитување на сите чинители во заедницата и кое е остварливо само преку информација, комуникација, образование.
Промовира вредности како што се мир и помирување, почитување на човековите права, почитување на достоинството на секој поединец, намалување на сиромаштијата, еднакви можности, учество и промоција на општествено одговорно однесување, професионалност и транспарентност.

Во рамки на својата мисија, НЧП спроведува национални и меѓународни проекти кои покриваат широк опсег на социјални проблеми. Најважниот ресурс на НЧП е големиот број волонтери кои се вклучени во нејзините иницијативи и кои, преку сите активности во кои учествуваат, ги охрабруваат граѓаните да допрат едни до други. Активностите на НЧП ги обединуваат локалните луѓе и бизнис заедницата. Младите се една од основните целни групи на НЧП — проектите кои промовираат мир и ненасилство се адресирани до нив. Ова се основни вредности на општеството во Северна Македонија, а важна цел на НЧП е растот на мировното образование преку негово инкорпорирање во формалниот образовен систем или преку неформални образовни програми.

НЧП допира до голема публика, бидејќи работи и со новинари, ги едуцира преку нудење обуки за правата на жените и децата, како и семинари за заштита на животната средина, здравствени прашања и курсеви за мировно новинарство. Најважните чинители на НЧП се неговите корисници. Преку директна помош и решавање на нивните основни потреби, образование, застапување, учество и други видови поддршка, НЧП има за цел да ги охрабри своите корисници и да ги мотивира да продолжат да работат на намалување на сиромаштијата, зајакнување на развојот на граѓанското општество, борбата за почитување на човековите права, против сите форми на предрасуди, маргинализација и дискриминација.

НЧП е дел од многу меѓународни коалиции и често соработува со WECF (Жени во Европа за заедничка иднина), CMC (Коалиција за касетна муниција), ICAN (Меѓународна кампања за укинување на нуклеарното оружје), IANSA (Меѓународна акциона мрежа за мало оружје), IFEJ – (Меѓународна федерација за еколошко новинарство), GREEN ACCORD (Меѓународна асоцијација на новинари за одржлив развој).

НЧП е дел од експертскиот тим на канцеларијата на UNECE (Економска комисија на Обединетите нации за Европа) за протоколот за вода и здравје, групата UNECE на Архуската конвенција за пристап до информации, учество на јавноста и пристап до правда за прашања поврзани со животната средина, UNECE канцеларијата за транспорт, како и на UNCCD за заштита на шумите, рамноправна членка на УНЕП (Програма за животна средина на Обединетите нации) и активно вклучена во меѓународната мрежа ECPAT за заштита на децата.

АМАЛИПЕ- Центар за меѓуетнички дијалог и толеранција (партнер)

Амалипе Центар за меѓуетнички дијалог и толеранција е водечка ромска организација која работи на еднаква интеграција на Ромите во бугарското општество. Организацијата игра централна улога во организирањето на ромското граѓанско движење и се залага за интеграција со државните институции. Центарот Амалипе е член на Јавниот совет на Министерството за образование и наука, Националната организација на пациенти, Европското женско лоби и други. Претседавачот на организацијата Дејан Колев е избран за претставник на ромските невладини организации во Мониторинг комитетот на Оперативната програма „Наука и образование за паметен раст“, 2014 – 2020 г.

Визија:

Центарот Амалипе верува во еднаква интеграција на Ромите во општеството, заснована на зачувување на ромскиот идентитет и модернизација на ромската заедница. Познавањето на заедницата за сопствената историја и култура е важен фактор за подигање на нејзината самодоверба. Воведувањето на граѓански вредности и развојот на граѓанското лидерство во ромската заедница ќе помогне да се надмине социјалната исклученост и маргинализација. Ромските организации кои работат на локално и на национално ниво се катализатор за модернизација на заедницата како целина – тие ги изразуваат нејзините потреби и може активно да учествуваат во менувањето на постоечките политики, ставови и предрасуди кон ромската заедница, кои се вградени во институциите и општеството во целина.

Мисија:

Мисијата на Амалипе центарот е да го промовира активното учество на Ромите во општествениот живот на Бугарија, зајакнувањето на ромската заедница и постигнувањето еднаков пристап до:

Пристап до квалитетно образование и други ресурси
Квалитетна здравствена заштита и социјални услуги.

Пристап:

За да се постигнат овие цели, Амалипе Центарот користи:

– Иновативни методи и практики на локално ниво.

– Редовно следење, повратни информации и застапување за да се постигнат промени во постоечките политики поврзани со социјалната вклученост на Ромите.

– Систематизирање на практичните резултати на различни организации и нивно вклучување во националните политики за постигнување ефективни резултати во интеграцијата на ромската заедница.

– Мобилизирање и организирање на граѓанскиот капацитет на ромската заедница со цел спроведување на заеднички акции за успешна интеграција.

– Активности за застапување за формирање на одржлив модел за интеграција на Ромите, преку имплементација на политика на добри практики тестирани на локално ниво.

Активност:

Амалипе центарот моментално работи на над 20 проекти од областа на образованието, здравството, обезбедувањето социјални услуги и поддршка, финансирани од Европската Комисија, Оперативните програми, Фонд за социјални достигнувања, УНИЦЕФ и други. Амалипе центарот работи со мрежа од над 250 училишта низ целата земја за да се намали стапката на напуштање, да се воведе интеркултурно образование, да се промовира доживотното учење во ромската заедница и да се подобри образовниот статус на Ромите. Суштински дел од оваа активност е да се поттикнат родителите Роми да земат активно учество во училишниот живот, правејќи го училиштето центар на заедницата. Организацијата има формирано 14 Центри за развој на заедницата кои промовираат самоорганизација на ромската заедница во шесте региони на Бугарија. Секој од овие центри работи со мрежа на групи локални заедници и има образовни медијатори, кои се вработени во организацијата или соодветните училишта и општини. Во моментов, речиси 30 образовни медијатори работат во Амалипе центарот. Паралелно, Амалипе центарот ја поддржува работата на преку 250 образовни медијатори назначени од училиштата во мрежата „Секој ученик ќе биде победник“.

Покрај тоа, Амалипе центарот соработува со многу ромски и не-ромски организации од целата земја, заедно организирајќи активности со нив во различни области како што се образование, здравствена заштита, социјални услуги, спроведување кампањи за застапување за интеграција на Ромите итн.

За проблемот

Трите гранични земји се соочуваат со слични проблеми во однос на надминување на негативните стереотипи, нетолеранција и дискриминација. Може да се спроведат многу добри практики за промовирање на неформалното образование за демократско граѓанство и образование за човекови права како решение. Развивањето на демократските компетенции е клучен елемент за создавање инклузивна и поддржувачка средина во училиштата на балканските земји Грција, Северна Македонија и Бугарија, каде што високите нивоа на нетолеранција и дискриминација сè уште се клучно прашање на национално ниво.

Партнерството е изградено за да се развие заедничка насочена интервенција за превенција и справување со насилни конфликти поради контроверзии во училишната заедница, со акцент – но не само – на омразата репродуцирана меѓу Грција, Северна Македонија и Бугарија. Врз основа на долгогодишното искуство со работа со училиштата, заклучокот е дека сè уште постои високо ниво на насилство во училиштата поради предрасуди. Управувањето со контроверзноста може да се активира како дел од образованието за човекови права и граѓанство, соодветно за училишните заедници да се претворат во безбедни и инклузивни простори за самоизразување, комуникација и соработка.

Стереотипите и предрасудите во многу случаи се изразуваат од страна на наставниците (главно во однос на полот, сексуалната ориентација, националноста, расата итн.) и продолжуваат да се репродуцираат без да се решаваат. Во нивното огромно мнозинство, членовите на училишната заедница се свесни за случаите на насилство во училиштата, но избираат да не дејствуваат бидејќи веруваат дека „некој друг треба“. Исто така, учениците кои ги напаѓаат своите врсници порано и самите биле мета во нивниот училишен живот (маѓепсан круг на насилство). Малтретирањето и училишното насилство поради предрасуди се реалност во секоја училишна средина и треба да се спречат и решат преку мирна комуникација и на демократски начини.

Со оглед на ситуацијата, која е вообичаена во сите три земји-партнери, проектот СЗСК е можност за едукација на наставниците како да препознаат контроверзни прашања во нивната училишна средина и да ги едуцираат своите ученици користејќи го образованието за човекови права како можност да ги зближат членовите на училиштето. Проектот е актуелен, особено во денешно време, во период кога се чини дека меѓусебната омраза е во пораст. Неопходно е да се продлабочи моделот ученик-родител-наставник за да се зголеми посветеноста на сите во образовниот процес. Проектот ќе поддржи вклучување на ученици во локалните училишта, а исто така ќе ги охрабри родителите и наставниците да работат заедно во спречувањето на исклучувањето. Активностите на проектот ќе придонесат за развој на инклузивна училишна средина без насилни конфликти каде што учениците, наставниците, семејствата и локалната заедница ќе можат мирно да ги решаваат конфликтите на демократски начин и со почитување на човековите права. Негативните стереотипи кои ги трујат односите меѓу наставниците, директорите и учениците се дел од сериозен проблем што треба да се надмине.

Трите невладини организации од овој проект, имаат силно присуство во училишните мрежи на трите гранични земји и затоа имаат значајна улога за застапување за интегрирање на образовните политики и неформалното образование во јавните образовни услуги. Неформалното образование е еден од најефикасните образовни методи за вклучување на сите деца, млади и возрасни во образовниот процес на еднаква основа, и може да помогне да се направат промени во нивните модели на однесување, нивната мотивација, комуникација и идеи. Трите невладини организации ќе останат во контакт со училиштата учесници, ќе ја реевалуираат ситуацијата на редовна основа и ќе комуницираат периодично со училиштата и релевантните засегнати страни, со цел да се проверат и следат резултатите, промените и подобрувањата.

Преку искуствата стекнати во овој проект, невладините организации-учеснички ги промовираат принципите на образованието за човекови права и граѓанство како ефективно средство за справување со контроверзии. Образовните чинители од различни области и региони ќе формираат мрежи и ќе ко-дизајнираат и спроведуваат активности за демократско граѓанство и човекови права. Резултатите од училишните работилници ќе бидат претставени на завршна конференција и ќе се извлечат заклучоци за тоа кои се најдобрите практики и кои ја инспирираат публиката составена од едукатори да ги применуваат овие практики во нивните училишта.

Цели

Невладините организации од Грција, Северна Македонија и Бугарија развиваат заедничка партиципативна методологија и образовни алатки за образование за човекови права за решавање контроверзии за локалните училишни заедници.
Локалните наставни заедници и националните администратори, директорите на училиштата и наставниците во трите земји се зајакнати во нивните напори да се справат со контроверзиите во училиштата и да го применат неформалното образование за човековите права.
Локалните училишни заедници стануваат свесни за релевантноста на човековите права во управувањето со контроверзни прашања.
Неформалното образование за човекови права станува вообичаена наставна практика во трите земји.

Целни групи

Главните целни групи на проектот се наставници од основно и средно образование и директори на училишта во Грција, Северна Македонија и Бугарија. Проектот, исто така, се однесува на носителите на одлуки во образовното планирање, училишните администратори, педагошки советници, училишни психолози, образовни медијатори, образовни експерти и сите други заинтересирани образовни чинители во секоја земја.

Активности

Алатката за обука „Управување со контроверзии“ е преведена на грчки јазик и се преведува на македонски и бугарски. Истата се печати и широко се дистрибуира во образовните заедници во Грција, Северна Македонија и Бугарија.
Осумчасовна наставна програма за обука заснована на алатката „Управување со контроверзии“ е заеднички развиена од образовните експерти на партнерските организации за време на четиридневен состанок. Оваа заедничка наставна програма е дизајнирана земајќи ги предвид локалните контексти, политики, контроверзии, постоечки добри практики, очекувања и потреби на трите земји.
Дваесет и четири осумчасовни онлајн работилници за обука на наставната заедница се организираат во различни географски региони на трите земји партнери (8 во Грција, 8 во СМакедонија, 8 во Бугарија).
Овој образовен прирачник е изработен на четири јазици (англиски, грчки, македонски, бугарски).
Три електронски алатки (една по земја -партнер), вклучувајќи информации за справување со контроверзии, како и педагошки материјал поврзан со образованието за човекови права се развиени за секоја земја.
Информациите за проектните активности и содржината се дистрибуираат на веб-страниците на партнерите и на социјалните медиуми, како и преку написи, интервјуа итн.
Се одржува еден финален настан за вмрежување и дисеминација на резултатите меѓу трите партнерски земји.

Очекувани резултати

Се очекува дека со неговото завршување проектот ќе има позитивно влијание кон развојот на подемократско, партиципативно и инклузивно училиште кое се темели на принципите на човековите права и мирот.

Наставниците во различни региони на Грција, Северна Македонија и Бугарија се обучени да се справуваат со контроверзии преку активности и иницијативи за образование за човекови права.
Наставниците-учесници во активностите на проектот СЗСК нудат програми поврзани со човековите права во нивните училишта во обид да го подготват теренот за справување со контроверзноста на демократски и инклузивен начин.
Децата и учениците адолесценти учат како демократски и мирно да ги пренесуваат своите чувства и мисли меѓу своите врснички групи, постепено станувајќи активни демократски граѓани.
Образовните службеници, администраторите и другите образовни чинители поврзани со образовното планирање добиваат шанса да ја разберат важноста на образованието за човекови права и да извршат притисок за негово воведување во официјалните училишни системи на Грција, Северна Македонија и Бугарија.
Локалните училишни заедници активно се вклучуваат и стануваат поотворени за соработка со локални ГО, локални актери, актери во заедницата, итн.

„Оваа веб-страница е направена со финансиска поддршка на Европската Унија и Советот на Европа. Ставовите изразени овде на никаков начин не може да се смета дека го одразуваат официјалното мислење на која било од страните“.

КОНТРОВЕРЗНИ ПРАШАЊА ВО УЧИЛИШТАТА

Дефиниција: Кои се контроверзни прашања?

Дефиницијата за контроверзни прашања малку се разликува од место до место. Една дефиниција за контроверзните прашања е дека тие се значајни академски, социјални, политички и идеолошки прашања кои вклучуваат спротивставени гледишта и/или повеќе перспективи. Контроверзно прашање се дефинира и како прашање кое доведува до спор и несогласување поради разлики во мислењата.

Според друга дефиниција, прашањата обично стануваат контроверзни кога вклучените страни имаат спротивставени вредности и интереси; кога тие силно не се согласуваат за изјави, тврдења или постапки; кога субјектот допира некоја псоебна чувствителност (на пример, политичка или верска); или кога ќе предизвикаат емоционална реакција. Овие теми може да се однесуваат на настани во минатото, на моментална ситуација или на некој иден посакуван исход.

Во европските образовни практики контроверзните прашања се дефинирани како “прашања што будат силни емоции и се поврзани со нашите вредности и идеали и можат да ја поделат заедницата и општеството” . Тие генерираат силни емоции, конфликтни објаснувања и решенија засновани на алтернативни верувања и вредности, конкурентни интереси кои водат до поделба на општеството.

Видови контроверзни прашања

Контроверзните прашања се движат од локално до глобално и се разликуваат од место до место. На пример, прашањата за верската и сексуалната ориентација се релативно неконтроверзни во некои земји и многу контроверзни во други земји. Некои контроверзни прашања имаат долга и трајна историја, како што се поделбите и конфликтите меѓу различни групи во земјите, додека други, како што се малтретирањето преку интерент и заканата од радикализација на младите, се појавија неодамна. Во таа смисла, она што е контроверзно во едно училиште, па дури и во една паралелка, можеби не е загрижувачко во друга.

Потенцијално контроверзни прашања во училишната програма:

– Прашања поврзани со историјата, вклучувајќи различни наративи и перспективи; и чувствителни теми како што се минатите конфликти, потеклото на национализмот, фашизмот, антисемитизмот и исламофобијата.

-Прашања кои се однесуваат на современи прашања, на пр., социјални, политички, економски, религиозни, морални, филозофски итн. (опфатени во неколку предмети, како што се историја, веронаука, здравствено образование, граѓанско и социјално образование, литература, наука и друго).

Некои училишни предмети почесто може да предизвикаат контроверзии отколку други:

– Литература – социјални прашања, како што се расизмот и еднаквоста, и промени во ставовите кон прашањата со текот на времето.

– Јазик – увид во други земји и култури, културни врски.

– Историја и прашања поврзани со историјата, како и претходно.

– Наука – еволуција, климатски промени, експерименти со животни, истражување на матични клетки, генетски модифицирана храна.

– Верско образование – религиозната различност и употребата на религиозни симболи како што се распетието и хиџабот може да бидат доведени во прашање.

– Здравје и сексуално образование – сексуална ориентација, абортус, употреба на дрога.

– Математика – различни системи за броеви и мерење, употреба и злоупотреба на статистиката, како на пример во врска со стапките на криминал и имиграција.

– Граѓанско и социјално образование – политички системи, политички партии, политики и идеологии.

– Физичко образование – културни ставови кон спортот, родови обрасци во спортот и допинг.

– Уметност – културни ставови кон уметноста, уметноста како пропаганда и протест, употреба на уметноста за подигање на свеста.

– Информатичка и комуникациска технологија – радикализација на младите луѓе преку социјални медиуми, порнографија, приватност на Интернет, демократија и кампањи преку Интернет.

– Географија – вклучувајќи локални прашања, контрола на загадувањето, планирање и сегрегација, и глобални прашања, како што се фер трговија, миграција, климатски промени и етички туризам.

– Музика – културни ставови кон музиката, музиката како средство за пропаганда или протест, расистички и сексистички текстови во музиката.

Иако не е секое прашање погодно за дискусија во секоја возрасна група и имајќи на ум дека нема „брзи решенија“, контроверзните прашања не треба да се избегнуваат во училиштата и училниците. Покрај тоа, овие прашања не можат да се ограничат само на училниците: тие се прелеваат во други области на училиштето, ходниците, кафетериите, игралиштата и просториите на персоналот. Дополнително, учениците се изложени на контроверзни прашања повеќе од кога било преку масовните медиуми, и затоа треба да имаат безбеден простор за дискусија и демистифицирање. Дискусијата за актуелните контроверзни прашања може да биде добар начин да им се помогне на младите да научат како да се вклучат во демократскиот дијалог.

Наставни пристапи

Како можат наставниците конструктивно да ја користат контроверзноста?

Предавањето треба да се гледа како рационален, но вешт потфат, а не како вежба на механички применети формулирани техники. Дел од рационалниот чин на ангажирање на учениците во дискусија за контроверзни прашања е да се процени какви пристапи да се прифатат во училницата и во кој момент за време на часот. Наставниците мора секојдневно да управуваат со моментите на напнатост меѓу нивните ученици – ова е нешто неизбежно во училишната средина. Поради оваа причина, тие треба соодветно да избираат и ефикасно да ги користат техниките за решавање конфликти за да се справат со „табу“ теми за кои не се разговарало во минатото.

Ефикасната реакција за решавање на контроверзните прашања што се појавуваат за време на часовите може постепено да доведе до развој на инспиративна училишна култура на прифаќање, разбирање и инклузија. Демократското справување со контроверзиите доведува до подлабоко разбирање и процес на учење, олеснувајќи го когнитивниот, социјалниот и емоционалниот развој на учениците, правејќи ги способни мирно да се справат со контроверзноста на училиште и во која било друга социјална средина. За да се постигне саканата динамика во дискусиите и аналитичко размислување, важно е наставниците да бидат добро информирани и обучени за различните техники и стратегии за справување со контроверзноста, а понекогаш поефикасно е комбинирање на пристапи, во зависност од профилот на учениците, културниот и социјалниот контекст и другите сродни фактори.

Некои можни пристапи кои наставниците може да ги применат во решавањето на контроверзните прашања на часот се следните:

Неутрален (наставникот не изразува лични ставови, само ја олеснува дискусијата)
Балансиран (наставникот презентира широк опсег на алтернативни ставови)
Адвокат на ѓаволот (наставникот намерно зазема спротивен став од мислењето на мнозинството)
Декларирана посветеност (наставникот отворено го изразува својот став)
Сојуз (наставникот поддржува „маргинализирани“, „игнорирани“ социјални групи)
Официјална линија (наставникот ги повторува доминантните ставови или е на страната на јавните власти).

Предавањето контроверзни теми покрај тоа што е можност за учениците да имаат мислење и да дебатираат за важни политички, социјални, етички и морални прашања, исто така, може да ја подобри нивната самодоверба, бидејќи стануваат посигурни во изразување ставови или формулирање идеи.

Предавањето и учењето за контроверзни прашања може да го поддржи истражувањето и аналитичкото размислување и да ја подобри свеста на учениците за актуелните дебати, помагајќи им подобро да ги разберат ситуациите од реалниот живот. Исто така, им помага на учениците во проценка на медиумските пораки на кои се изложени надвор од училиштето, кои понекогаш се збунувачки.

Стратегии за справување со контроверзии во училиштата

Кога се справуваат со контроверзни прашања, наставниците, учениците, како и училишните менаџери и раководители треба да имаат стратешки пристап и некои неопходни вештини.

Кога се подготвуваат за решавање на контроверзни прашања, наставниците треба да ги планираат дискусиите во одделението имајќи предвид дали треба:

– Да се идентификува јасна цел

– Да се воспостават основни правила

– Да се осигура заедничка основа за разбирање

-Да се создаде рамка за дискусија која го одржува фокусот и текот

– Да се вклучат сите

– Да се биде активен олеснувач

– Да се сумира дискусија и да се соберат повратни информации од учениците

– Да се решат прашања поврзани со идентитетот на наставникот

– Да се искористат училишните ресурси, да се вклучат експерти, да се користат достапни материјали, опрема и училишни капацитети, да се искористат можностите за финансирање и обука итн.

При утврдувањето на нивната стратегија во однос на управувањето со контроверзните прашања, наставниците можат да користат различни техники и пристапи, во зависност од ситуацијата, притоа секогаш имајќи ги предвид следните важни точки:

– Саморефлексија и свесност на наставникот за сопствените верувања и вредности

– Согледување на составот на групата ученици во училницата, училиштето, населбата

– Обука за употреба на различни наставни техники и нивен избор од случај до случај, критичко размислување на наставникот

– Информации за природата на контроверзните училишни прашања и нивните последици

– Создавање клима на доверба и сигурност во училницата и училиштето

– Обука за употреба на мирни и демократски методи на комуникација во училницата и во училиштето

– Обука за препознавање и реагирање на пристрасно однесување преку демократски средства

– Обука за демократски дијалог и донесување одлуки во училницата и во нивната училишна група

– Училиште отворено за општеството: придонес на специјалисти, претставници на општествени групи итн.

Во нивното планирање за решавање на контроверзни прашања, наставниците можат:

– Да се подготват за инклузивна настава со тоа што ќе дознаат, пред часот и во мерка во која тоа е можно, за културното и образовното потекло на учениците; ќе го насетат материјалот што веројатно ќе предизвика контроверзии и активно ќе планираат управување со него; ќе вклучат задачи за оценување за учениците да размислуваат за сопствените вештини за управување со контроверзии или да покажат дека можат критички да анализираат и да расправаат за некое прашање.

– Да создадат позитивна клима на доверба во училницата преку активности за „запознавање“, фокусирајќи се на сличностите наместо на разликите со цел да се подобри способноста на учениците да комуницираат и да го зајакнат учеството; да промовираат самооткривање за прашања релевантни за темата, но потсетувајќи ги учениците за важноста на доверливоста; да им помогнат на учениците да ги проценат штетите и придобивките од самооткривањето; да промовираат толеранција и однесување со почит; да реагираат неутрално на изјавите кои наставниците ги сметаат за контроверзни со слушање, парафразирање, барање докази, анализирање на основните претпоставки и барање други гледишта.

– Да ги предизвикаат идеите искажани од некого без навреда или обесхрабрување на тоа лице и нагласувајќи ја условната природа на знаењето – објаснувајќи како се развива знаењето; да ги поттикнат учениците да го истражат тоа што не го знаат и да поставуваат нови цели за учење.

– Да обезбедат инклузивни дискусии со воспоставување на норми во училницата со учениците на почетокот на годината користејќи стратегии за дискусија што ги поттикнуваат учениците внимателно да се слушаат едни со други, на пример, следниот говорник треба да ги парафразира ставовите на претходниот говорник; да бараат од студентите да размислуваат за квалитетот на доказите кои се во основата на тврдењата изразени во теорија, истражување, искуство, медиуми, семеен фолклор; да побараат од учениците да интервјуираат личност со различна перспектива и да ги изнесат своите ставови вербално или писмено; со почит да ја користат различноста на учениците во училницата кога е корисно да се разберат различните културни перспективи на учениците.

– Да поттикнат критичко размислување преку употреба на дебати, на пример учениците можат да заземат една позиција една недела, а спротивна позиција следната недела и да пишуваат накратко за нивната моментална позиција, користејќи докази; или учениците нека бранат став со кој не се согласуваат во дебата; да користат активности за критичко набљудување што им овозможуваат на учениците да прават разлика помеѓу набљудување и толкување; да користат медиумски прилози за поттикнување на критичко размислување, разлики во известувањето од различни извори, анализа на извори на информации и дезинформации; да поканат кредибилни гости-предавачи да разговараат за различни перспективи и спротивставени ставови; да избегнуваат задачи за оценување кои прифаќаат само еден одговор како вистинит, како што се прашања точно-неточно и прашања со повеќекратен избор.

– Да управуваат со емоциите предвидувајќи силни емоции како што е гневот; да го предвидат цинизмот или деморализацијата на учениците доколку почнат да се чувствуваат немоќни во однос на промените; да управуваат со сопствените емоции како наставник и да ги споделат искуствата со другиот персонал.

– Да го предвидат и да го надминат отпорот планирајќи враќање на некои прашања во неколку наврати; да нудат толкување на отпорот постепено; да управуваат со емоциите на учениците, како и со своите, а потоа да побараат од учениците да го анализираат нивниот отпор; наместо персонализирање на отпорот, да се фокусираат на стратегии за предизвикување идеи.

– Да користат искуствени активности за да го намалат чувството за „ние“ и „тие“, на пример игри со улоги, симулации и работа на терен.

Покрај тоа, наставниците може да имаат и опција да го постават семејството како точка на дневен ред на состанокот на училишниот персонал со цел да развијат стратегија прилагодена на училиштето и неговата поширока заедница, а исто така можат да се консултираат со националната/регионалната политика за да се осигураат дека се следат упатствата. Во нивната комуникација со семејствата, наставниците можат да споменат и дека нивниот пристап е дизајниран да ги поттикне учениците да читаат и да земат предвид извори кои имаат повеќе перспективи, како и да практикуваат критичко размислување и да ги следат демократските методи. Со тоа што се позитивни и проактивни, наставниците можат да помогнат во градење мост до важни партнери во животот на нивните ученици. Корисно е да се соберат и да се земат предвид повратните информации од учениците за вредноста на дискусиите, кога се комуницира со администраторите и родителите.

Пристапот на целото училиште за справување со контроверзи треба да биде активен, приемлив и проактивен, а училишните водачи и лидерските тимови може да преземат низа активности кога развиваат стратегија за справување со контроверзии кои вклучуваат:

– Преглед на упатствата и политиките

– Разгледување на моемнталните политики и практики

– Развој на политики

– Планирање на активности

– Мониторинг и евалуација.

ПРЕДИЗВИЦИ И СПРАВУВАЊА СО КОНТРОВЕРЗИИТЕ

Предизвици

Наставниците може да се двоумат да покренат контроверзни прашања во училницата од различни причини кои може да се однесуваат на учениците, наставникот, системот, родителите или училишната администрација.

Кога се решаваат контроверзни прашања во училиштата, некои предизвици кои можеби треба да се земат предвид се следните:

– Заштита на емоциите и чувствителноста на учениците (на пример, кога се изразуваат екстремни ставови)

– Обезбедување мирна клима во училницата и негување конструктивен дијалог

– Недостаток на знаење за некое прашање

– Недостаток на време, особено кога материјалот што се обработува е премногу обемен

– Недостаток на искуство и самодоверба во предавањето за контроверзни прашања

– Мнозинското мислење за ова прашање може да се коси со ставовите, вредностите и верувањата на наставникот.

Ставовите на наставникот, исто така, може да го направат предавањето контроверзни прашања предизвик поради препреки како следниве:

– Негирање – кога наставникот не признава дека некое прашање е контроверзно и не го прилагодува својот стил на настава со тоа, туку го предава на вообичаен начин, барајќи „точни“ и „погрешни“ одговори.

– Привилегија -кога наставникот ги смета сопствените гледишта како „правилни“ и се обидува да влијае врз учениците за тие на крајот да ги усвојат

– Избегнување – кога наставникот избегнува тема, чувствувајќи се дека не може или не сака да ја предава

– Академски ставови – кога наставникот има академско гледиште за прашањето, кое не ја одразува реалната состојба.

Она што исто така станува сè поголем предизвик за наставниците е да ги олеснат дискусиите, да создадат поттикнувачко опкружување за учење и да ги држат учениците вклучени во виртуелни или хибридни училници.

Севкупни принципи и клучни прашања за ефикасно справување со контроверзиите во училиштата

Она што треба да постои за ефикасно справување со контроверзии е јасно разбирање на начинот на кој контроверзните прашања се решаваат во училиштето, што подразбира проценка на вештините и ставовите на наставниот кадар, нивното ниво на самодоверба и нивната способност да се справат со конфликтни мислења.

Некои ставови на наставниците што можат да овозможат успешно справување со контроверзни прашања вклучуваат:

– Прифаќање: наставникот признава дека некое прашање е контроверзно, свесен е за неговата сложеност и спротивставените гледишта

– Да се остане со отворен ум: наставникот ги признава сопствените гледишта како само една перспектива за прашањето, признава дека другите гледишта се валидни и го истражува прашањето понатаму, формулирајќи гледишта врз основа на повеќе перспективи и широк спектар на докази

– Прагматизам: наставникот ги разбира академските погледи за некое прашање, но ги поврзува со реалниот контекст, на начин што учениците можат лесно да го разберат

– Подготвеност: наставникот развива искуство за предавање контроверзни прашања, од обука и истражување на прашања и методологии на настава до развивање самодоверба и компетентност и е подобро подготвен успешно да предава контроверзни прашања.

Справувањето со контроверзии треба да се признае како прашање на целото училиште.

Контроверзиите што се појавуваат во училницата се поврзани со она што се случува во училиштето како целина, како и со заедницата надвор од училиштето и треба да се разберат во овој поширок контекст.

Некои важни начини за разбирање и ефективно справување со контроверзиите во училиштата се:

– Контроверзноста не треба да се гледа како проблем, туку како природен дел од животот во демократијата.

– Контроверзните прашања не треба да се избегнуваат туку за нив треба отворено да се разговара според принципите на демократското образование.

– Дискусиите за контроверзни прашања се суштински дел од демократското образование.

– Контроверзни прашања може да се појават каде било во училиштето во секое време.

– Целиот училишен персонал треба да има волја и способност да придонесе за справување со контроверзните прашања.

– Сите членови на училишната заедница (учениците, наставниците, родителите и другиот училишен персонал, покрај наставниците) треба да учествуваат во решавањето на контроверзните прашања.

– Обуката за нивното управување е директно поврзана со обуката за активно граѓанство.

Секој има потенцијал да влијае на еден или друг начин како се решаваат училишните контроверзи.

Треба да се исполнат и некои услови за ефикасно справување со контроверзии:

– Согласност во поглед на управување со контроверзии во училиштето

– Постоење на демократска атмосфера во училиштето

– Формална програма која им овозможува и ги охрабрува наставниците да преземаат иницијативи за спроведување на подемократски методи на настава

– Акцент на слободното изразување на сите членови во училишната заедница на демократски начин

– Водење и поддршка на членовите на училишната заедница

– Согласност и активно учество на родителите

– Образование и обука

– Проценка и „управување со ризик“.

Колку е важно секое од горенаведените може да се разликува од училиште до училиште, зависи од ситуацијата на терен, но исто така и од тоа како училишната администрација ја доживува задачата за управување со контроверзните прашања. Развојот и обуката на персоналот секогаш ќе бидат важни.

Она што останува клучно е да се поттикнат наставниците да создадат безбедни простори каде што учениците имаат можност да истражуваат и дискутираат за контроверзни прашања во рамките на образованието за демократско граѓанство, човекови права и инклузивно образование.